Deze ingreep verschaft belangrijke informatie omtrent het risico op verspreiding van een melanoom in de toekomst.
Wat is een schildwacht lymfeklier?
Lymfe is het vocht dat vanuit de bloedvaten in onze weefsels terecht komt. Het vocht verplaatst zich verder in een netwerk van lymfevaten. Dit netwerk zal uiteindelijk de lymfe weer richting de bloedvaten transporteren. Lymfeklieren zijn filters die zich over het verloop van deze lymfevaten bevinden. Ze helpen het lichaam weerstand te bieden tegen infectie of kanker. Lymfeklieren liggen vaak in groep, zoals in de oksel, lies, en hals. Bijna elk deel van het lichaam beschikt over een lymfatisch netwerk dat draineert naar specifieke lymfeklieren. Het patroon van deze drainage is verschillend voor elke persoon. De schildwacht lymfeklier(en) zijn de eerste lymfeklieren langsheen het netwerk van lymfevaten die lymfe draineren van dat deel van de huid waar het melanoom gelegen is.
De schildwacht lymfeklier of sentinel klier is de eerste lymfeklier waarheen tumorcellen zich meest waarschijnlijk zullen verplaatsen vanuit het primair melanoom.
Waarom heb ik een biopsie van de schildwacht lymfeklier nodig?
Een biopsie van de schildwacht lymfeklier wordt uitgevoerd om het stadium van een melanoom te bepalen. Afhankelijk van bepaalde kenmerken van het melanoom, zoals de dikte, neemt het risico op verspreiding van deze kwaadaardige cellen toe. De aanwezigheid van melanoomcellen in de lymfeklieren kan lange tijd onopgemerkt blijven, tot er zich een zwelling vormt, of tot er een afwijking zichtbaar is op echografie of andere beeldvorming.
Een biopsie van de schildwacht lymfeklier zorgt er voor dat de anatoom-patholoog de lymfeklier(en) nauwkeurig kan onderzoeken onder de microscoop, om na te gaan of melanoomcellen naar hier verspreid zijn vóór deze afwijkingen voelbaar zijn of zichtbaar zijn op beeldvorming.
Tot op heden is het chirurgisch verwijderen van de schildwacht lymfeklier de enige betrouwbare methode om na te gaan of deze klieren kwaadaardige cellen bevatten, zodat de anatoom-patholoog deze volledig kan onderzoeken onder de microscoop met gespecialiseerde technieken.
Een biopsie van de schildwacht lymfeklier verschaft belangrijke informatie die helpt voorspellen wat het risico is op verspreiding van het melanoom in de toekomst.
Wat als de biopsie van mijn schildwacht lymfeklier positief is?
De kans op een positieve schildwacht lymfeklier – d.w.z. dat de lymfeklier kwaadaardige cellen bevat – is afhankelijk van de eigenschappen van het melanoom (vb. de dikte) en de leeftijd van de patiënt. Een biopsie van de schildwacht lymfeklier is niet aangewezen bij laag-risico melanomen of als de patiënt niet fit genoeg is voor een operatie.
De meeste patiënten die een biopsie van de schildwacht lymfeklier krijgen, hebben geen kwaadaardige cellen in deze lymfeklier (negatief resultaat) en kunnen gerustgesteld worden.
Patiënten die een positieve biopsie hebben, komen meestal in aanmerking voor medicamenteuze therapie (immunotherapie of BRAF-gerichte therapie) om het risico op terugkeren van het melanoom te verlagen.
Patiënten met een positieve biopsie krijgen doorgaans geen volledig lymfeklier-evidement meer. Dit is een majeure operatie met belangrijke nevenwerkingen. Indien geen biopsie van de schildwacht lymfeklier wordt uitgevoerd, en er toch kwaadaardige cellen in de lymfeklier aanwezig zijn, zullen deze uiteindelijk uitgroeien tot een voelbare zwelling. In dit geval kan een volledig lymfeklier-evidement soms niet afgewend worden.
Een biopsie van de schildwacht lymfeklier is een diagnostische test, géén behandeling. Zoals bij elke medische test is er een foutenmarge. Dit wil zeggen dat 1 à 2 op 10 positieve casussen gemist worden door de test, en het melanoma zich kan ontwikkelen in de naburige lymfeklieren in de toekomst. Er wordt hard gewerkt aan technische verbeteringen om deze foutenmarge te minimaliseren.
De ingreep
Een biopsie van de schildwacht lymfeklier bestaat uit de volgende stappen:
1. Lymfescintigrafie vóór de operatie
2. Mapping van het lymfesysteem met blauwe kleurstof tijdens de operatie
3. Biopsie van de klieren die geïdentificeerd zijn als schildwacht lymfeklier
1. Lymfescintigrafie vóór de operatie
Een lymfescintigrafie wordt uitgevoerd de ochtend van de operatie. Eerst wordt een kleine hoeveelheid radioactieve stof geïnjecteerd in de huid rondom het melanoom. Deze injectie kan enkele seconden een prikkend gevoel geven. Vervolgens wordt een scan genomen (SPECT/CT) om de exacte locatie van de schildwacht lymfeklieren te bepalen.
Hoewel de geïnjecteerde stof radioactief is, vormt deze geen significant risico. De dosis is zeer laag en de radioactiviteit gaat snel verloren. Bovendien wordt nagenoeg alle resterende radioactiviteit verwijderd als het melanoom breed weggesneden wordt tijdens dezelfde operatie.
Een lymfescintigrafie wordt uitgevoerd door de dienst Nucleaire geneeskunde. De eerste lymfeklieren die lymfe afvoeren vanuit de locatie van het melanoom, worden zo geïdentificeerd. Dit zijn de schildwacht lymfeklieren of sentinel klieren. Eén of meerdere lymfeklieren op één of meerderen locaties kunnen geïdentificeerd worden als schildwacht lymfeklier. Deze locaties worden met stift aangeduid op de huid.
Voor elke persoon is dit netwerk van lymfevaten en lymfeklieren anders. Enkel met behulp van dit onderzoek kan dus betrouwbaar de locatie van uw schildwacht lymfeklier bepaald worden.
Nevenwerkingen: roodheid t.h.v. de injectieplaats, lichte pijn tijdens en vlak na de injectie
2. Mapping van het lymfesysteem met blauwe kleurstof tijdens de operatie
Tijdens de operatie, dus zodra u in slaap bent, wordt ook een blauwe kleurstof geïnjecteerd in de huid rondom het melanoom. Deze blauwe kleurstof wordt opgenomen door de lymfevaten, en komt zo – net als de radioactieve stof – in de schildwacht klier(en) terecht. Op deze manier heeft de chirurg een dubbele controle: de schildwacht klier is radioactief én ziet blauw. Immers, met het blote oog ziet de schildwacht lymfeklier er net hetzelfde uit als alle andere lymfeklieren. Het blauwe en radioactieve signaal helpt dus om de juiste klier(en) te identificeren.
Nevenwerkingen: blauwverkleuring van de omgevende huid die enkele weken kan aanhouden, blauwverkleuring van de urine (<48 uur), allergische reactie
3. Biopsie van de klieren die geïdentificeerd zijn als schildwacht lymfeklier
Radioactiviteit wordt tijdens de operatie gemeten a.d.h.v. een specifiek instrument, de sentinel probe. Eenmaal geïdentificeerd door deze probe, wordt de blauwe, radioactieve lymfeklier verwijderd door de chirurg, en opgestuurd voor onderzoek onder de microscoop. De resultaten van dit onderzoek zijn 1 tot 2 weken later beschikbaar, aangezien het weefsel eerst versneden en bewerkt dient te worden, om vervolgens nauwkeurig geanalyseerd te worden door de anatoom-patholoog. Er ontstaat dus een tweede litteken t.h.v. de deze schildwacht lymfeklier.
Tijdens dezelfde operatie wordt meestal ook de originele melanoma locatie breder weggesneden. Het bestaande litteken wordt met een marge van 1 of 2 cm verder weggesneden om de kans op terugkeren van de tumor te verlagen.
Nevenwerkingen: pijn, discomfort t.h.v. de littekens, verlies of verminderde gevoeligheid rondom de littekens, zwelling t.h.v. het litteken, vochtcollectie, infectie, wondproblemen, zwelling van het lidmaat, lymfoedeem (meest frequent t.h.v. de lies en meestal mild)
Comments